Onlangs las ik een aardig stukje over “waarnemen” in Psychologie Magazine. Daarin werd geconcludeerd, dat zintuigen het leven zin geven en het bij het ontbreken daarvan maar een saaie boel zou zijn.
Is iemand mooi ? Als dat zo is ligt dat vooral aan jezelf; als iemand mooi is, is dat alleen zo omdat iemand dat vindt.
Alles is er. Maar het omgekeerde is ook waar. Er is niets. Iets krijgt pas geur, kleur en schoonheid als het wordt waargenomen. Tot die tijd is het niets en kan het nog alles worden.
Als we niet zouden waarnemen zou het allemaal heel erg saai worden. Je zou alleen nog eten om te overleven, je zou nergens meer van kunnen genieten en waarschijnlijk ook geen gevoelens van liefde of vriendschap meer hebben. We zouden waarschijnlijk dood gaan van verveling. Want waarnemen is een primaire levensbehoefte. Een levens- voorwaarde. Door waar te nemen roepen we gevoelens op. Positieve en negatieve gevoelens. Door waar te nemen worden we wie we zijn.
In dat zelfde tijdschrift las ik ook een stukje over een onderzoek wat er met je smaak gebeurt als je alzheimer krijgt. Ook iets over waarnemen dus. Het stukje kreeg de fraaie titel “mooi blijft mooi, ook voor dementen”. Kennelijk is men bij de redactie al vergeten dat “dementie” en “alzheimer” niet hetzelfde is, maar dit geheel terzijde. De conclusie was dat mooi kennelijk altijd mooi blijft. Da’s mooi. Dus je smaak blijft kennelijk hetzelfde. Zou dat dan ook voor je gevoel gelden ? Hou je ook nog van dezelfde iemand als je dement wordt of alzheimer krijgt ?
Ik kom wel eens in de zogenaamde achtergebleven gebieden. Afgelegen gebieden in bij voorbeeld Nepal. Daar zitten mensen de hele dag op hun reet en doen verder helemaal niets. Ze leven van de opbrengst van een stukje land en stoken alcohol. Misschien om de verveling te verdrijven. Ze hebben totaal geen scholing gehad. Ik veronderstel dat die mensen een niet ontwikkeld of afgestompt vermogen om waar te nemen hebben. Ze lijken niet ongelukkig. Met heel veel zaken die ons leven zouden moeten veraangenamen hebben zij nooit te maken gehad. Daar maken ze zich dus ook helemaal niet druk om. Ik ben altijd nieuwsgierig wat die mensen denken, maar ik heb het nog nooit kunnen vragen. Misschien moet ik dat toch nog eens doen.
Hoe zit het met een vallende boom als er niemand bij is. Maakt die boom dan geluid ? Als het volgens bovenstaande theorie niet waargenomen wordt, is er dus niets.
Maar nu terug naar de spiegel. En de vraag of hij het doet als je niet kijkt ? Waarom zou hij als je niet kijkt ? Een spiegel staat niet op zichzelf en heeft – naar ik veronderstel – geen eigen wil. Misschien doet een spiegel het dus toch alleen maar als je het waarneemt.
Peter Tersteeg