Soms verbaas ik mij - in alle mij zo kenmerkende bescheidenheid - over het gemak waarmee alpha georiënteerde onderzoekers intelligentietesten menen te moeten interpreteren. Zo maakte mijn dochter bij een onderzoek van de Rijks Psychologische Dienst mee dat een onderzoek naar haar intellectuele vaardigheden mee dat het onderzoek uitwees dat zij niet in staat was om een academische studie af te ronden. Een interessant gegeven temeer daar zij inmiddels al twee academische studies had afgerond: bedrijfskunde en sinologie. Dat er iets niet klopte (aan de test) drong niet door tot de geleerden.
Zelf heb ik in het verre verleden ook eens iets dergelijks meegemaakt. Mij werd gevraag te antwoorden op het raadsel " koe staat tot berg, als muts staat tot ......" de referentiegroep van 300.000 soortgenoten blijkt daar een standaard antwoord op te geven. Ik bleek evenwel een ander antwoord te hebben en had het volgens de onderzoeker dus helemaal fout. Toen ik hem vroeg wat er dan fout was aan mijn antwoord werd de goede man zelfs boos. En dat terwijl er wel degelijk een logica in mijn antwoord zat, ook al weet ik nu niet meer wat de vraag precies was en mijn antwoord daarop. Ik zou als onderzoeker juist concluderen dat er sprake was met een creatieve geest die buiten de geijkte patronen denkt. Dat past echter niet in het onderzoekssjabloon. Uiteindelijk gaat het kennelijk om het vooraf opgestelde referentiekader.
Als de vraagt komt welk getal niet in de rij 1, 2, 4, 8, 15, 16 past wordt je geacht 15 te antwoorden. Als ik het antwoord 16 geef is dat helemaal fout. Maar wat als nu blijkt dat 16 het menu met bami is en alle andere nummers de menu's met nasi zijn, heb ik het dan nog helemaal fout? Ik dacht het toch niet.
Inmiddels heb ik geleerd dat de werkelijkheid niet veelal niet in de regels past. Soms vermakelijk maar soms ook heel vermoeiend om zaken niet echt mis te laten lopen. Hoe dan ook, ik was nergens geschikt voor, maar de werkelijkheid heeft – gelukkig - bepaald anders uitgepakt. Maar misschien komt dat wel omdat ik - niet verder vertellen - eigenlijk helemaal niets kan. Maar daar wel heel erg goed in ben. Het is maar net met wie je het vergelijkt.
Peter Tersteeg