Bert Bokhoven over de arrogantie van het gelijk

15-01-2014 20:01

Soms kom je van die mensen tegen die altijd zo glimlachend rondlopen. Met zo’n blije blik omdat ze denken het licht gezien hebben. Als je met ze praat kijken ze je meewarig aan omdat ze met je te doen hebben. Je hebt het licht immers niet gezien. En voor dat je het weet gaan ze je overtuigen wat een stumper je toch eigenlijk bent en dat het hoog tijd wordt dat je je bekeert. Ik snap dat allemaal niet. En ik word daar opstandig van.

Het leek mij goed dit onderwerp eens voor te leggen aan Bert Bokhoven, de onbekende filosoof. Bert die met zijn briljante denk- vermogen met de hem zo kenmerkende eenvoud in staat is ons het licht te doen zien van complexe onderwerpen. Een eerste spontane reactie van Bert waren slecht twee woorden: dommigheid en onzekerheid. Domheid ziet Bert in dit verband als het onvermogen zinnig na te denken. Hoewel een wijs man – zoals Bert is - vanuit de wetenschap dat hij slechts weinig weet, nimmer stellige beweringen zal doen is het Bert’s overtuiging, dat de grote meerderheid van de mensen bestaat uit geboren en getogen volgelingen, die hun pogingen tot conformisme verslijten voor zelfstandig denken, en die het geringe beetje originele mensen-geest dat ze zelf bezitten vooral gebruiken om meer ongebruikelijke mensen dan zij zelf zijn te conformeren en terug te nivelleren tot hun eigen niveau.

Ik kom die meewarige blik ook tegen bij gedrags”wetenschappers”. Of gedragskundigen, zo u wilt. Als je niet tot hun bloedgroep behoort gaan ze je quasi wetenschappelijk overtuigen en verheffen aannames en theorieën met de arrogantie van het gelijk  tot algemeen geldende wetmatigheden. Als zouden zij de zwaartekracht verklaren en bevestigen. In het eigen kringetje acteren sommigen als prima donna’s, hebben zelfs volgelingen en staan – net als de domheid – altijd klaar om zichzelf te bewonderen. Ik wordt er niet bien van. En toch wordt er naar deze alpha’s geluisterd vanuit een kennelijke onzekerheid. Indekken tegen de mogelijkheid dat als het dan toch mis gaat er in ieder geval een deskundige geraadpleegd is. Heb dat vaak gezien als management- alibi's bij reorganisatieplannen die voor heel veel geld getoetst moeten worden door gerenommeerde adviesbureaus. Ook dreigementen en waarschuwingen worden in de rapporten geuit. Als je niet naar hen luistert of het niet met ons eens ben dan gebeuren er vreselijke dingen. Stuitend. Kan mij niet voorstellen dat Einstein bij zijn theorieën waarschuwingen uitte aan het adres van mensen die het niet met zijn theorieën eens waren. Ze vielen hoogstens op hun snuffert.

Waar zouden we toch zijn als we al die deskundigen niet hadden ? Het zou wat mij betreft van realiteitszin getuigen als de deskundigen zich zelf niet zo vaak in de overtuiging brachten dat ze alles weten. De zo kenmerkende bescheidenheid van Bert zou hen sieren als zij zich het gedachtegoed van Bert eiegn zouden maken: eerst een wijs mens beseft hoe weinig hij weet. Een gedragswetenschapper, of een bedrijfsweten- schapper, lijkt mij beter passen dan gedrags- of bedrijfskundige. En ik heb de arrogantie dat te weten aangezien ik zelf een bedrijfskundige ben. Tenminste ik heb daar een titel voor behaald, maar ik heb bepaald niet de illusie dat ik alles over bedrijven weet.

But,  what can we say, Bert ?  Slechts een verstandig mens vreest dom te zijn; de domheid is te dom om te vrezen dom te zijn. Maar het is wel lastig dealen met mensen die de spelregels niet kennen.

Peter Tersteeg