Onlangs kwam ik zo maar ineens het boekje “Verlichting voor luie mensen” tegen. Het ging over non-dualiteit, een begrip dat er naar verwijst dat alles één (energie) is en dat alles gebeurt zoals het gebeurt. Waar het naar verwijst is dat zowel onze vrije wil als het idee dat je een 'IK' bent, slechts denkbeeldig zijn.
Daar deze materie voor mij veel te moeilijk en nauwelijks te bevatten is, leek het mij een typisch onderwerp om voor te leggen aan Bert Bokhoven, de onbekende filosoof. Wellicht kan Bert met zijn ongekende talent om complexe materie terug te brengen tot de kern mij aan de hand nemen om een begin van inzicht en begrip te krijgen. Misschien is het allemaal wel flauwekul, maar misschien zit er ook wel een kern van waarheid in. En aan wie kan ik dan beter voorleggen dan aan mijn gerespecteerde vriend Bert Bokhoven?
De eerste reactie van Bert is weer typisch Bert als hij mij wijst op de uitspraken van collegae Albert Einstein en William Shakespaere. Als de maan, volgens Einstein, voorzien was van zelfbewustzijn, zou zij er volledig van overtuigd zijn dat zij aan het bewegen was vanuit zichzelf. Zo zou een wezen begiftigd met intelligentie, kijkend naar de mens en zijn handelingen, lachen om de illusie van de mens dat hij handelt vanuit zijn eigen vrije wil. Shakespaere voegt daar nog aan toe dat het leven een schouwtoneel is en wij mensen slechts de acteurs zijn. Non-dualiteit is niet de waarheid, het is een vingerwijzing naar hoe het zou kunnen zijn. Het zegt niet dat je iets moet doen of dat je iets niet moet doen, maar het verwijst naar het idee dat er geen doener is. De IK die we denken te zijn, bestaat helemaal niet. In ons brein wordt zelfbewustzijn aangemaakt en zo ontstaat er het idee dat er een IK is die handelt, kiest, denkt en voelt.
Ingewikkeld, vindt ook Bert. Een IK die eigenlijk niets te beslissen heeft, is toch nauwelijks te verteren. We willen immers overal controle over hebben en de overtuiging houden dat we onze eigen keuzes maken. We hebben allemaal te maken met zowel voorspoed als tegenslag. Daarbij is het leven wat je gebeurt, terwijl je andere plannen maakt. Het past ook bij de uitspraak dat God verschrikkelijk moet lachen als mensen plannen maken. Had je tien jaar geleden kunnen voorspellen hoe je leven er nu uit zou zien ?
Je hebt geen enkele controle, want je hebt geen vrije wil. Sterker nog, er is geen eens een individu dat een vrije wil zou kunnen hebben! Maar als je geen individu bent, wie of wat ben je dan wel? Je bent het ‘ene’. En wat dat ene is, dat is onbenoembaar. Een mens is namelijk een verschijning in het ene, en kan het ‘ene’ dus nooit totaal bevatten. Net zoals het oog alles kan zien, maar niet zichzelf. Concepten die naar ‘het ene’ verwijzen zijn, alles is energie, alles is God, alles is Tao, alles is het Zelf.
Alles verschijnt en verdwijnt. Universa verschijnen en verdwijnen, evenals planeten, dieren, mensen, situaties, maar ook gedachten en gevoelens. Geheel vanzelf. Het besef dat ook jij als verschijningsvorm vanzelf gebeurt, zorgt voor een diepe rust. Je bent altijd al goed geweest zoals je bent en het leven is een geheel verzorgde reis, inclusief alle ups en downs.
Het leven is wat je overkomt, terwijl je met iets anders bezig was, vat Bert de discussie samen. Het scenario ligt vast en we kunnen er weinig aan veranderen. Je hoeft dan eigenlijk ook niets te doen. Het gebeurt. Of niet. En dat is misschien ook een manier om er naar te kijken, zegt Bert. Het geeft wel rust en je hoeft niets te doen. Ideaal voor luie mensen. Het sluit wel aan bij het Chinese gezegde: “als het je niet kan schelen waar je bent, kun je ook niet verdwalen”. Ook dat geeft rust. Hoe het ook zij, ik ben er zelf ook nog niet uit.
Bijzonder dat ik nu toch ook eens mee mag maken dat Bert het niet weet. Een unieke beleving.
Peter Tersteeg